Η ομιλία στο Πολιτιστικό Κέντρο Τούμπας, 15/6/2023

Debate Μηχανογραφικού Δελτίου

 

Ονομάζομαι Βαγγέλης Παπαγιάγκου, είμαι εκπαιδευτικός και αθεράπευτα λάτρης τέτοιων ζωντανών συζητήσεων που τόσο μας έλειψαν.

Δεν ξέρω πόσο βοήθησε το σχολείο τα παιδιά που μόλις αποφοιτήσαν στον προσανατολισμό σπουδών τους, δεν ξέρω αν διδάχτηκαν πράγματα από την διδασκαλία του ΣΕΠ στο Γυμνάσιο, δεν ξέρω αν και πόσο εμπνεύστηκαν από τις ενδοσχολικές συζητήσεις με καθηγητές που είχαν την ευθύνη αξιολόγησης τους  για τα ταλέντα και τις ικανότητες τους, εύχομαι πραγματικά  μετά την αποφοίτηση τους, να κρατήσουν στο νου τους και στην καρδιά, αυτούς τους λίγους καθηγητές που όχι μόνο τους  βαθμολόγησαν αλλά και τους νοιάστηκαν πραγματικά.

Σαν παιδί, στο σχολείο διδάχτηκα να ζω σε ένα κόσμο σωστού ή λάθους. Στο σχολείο ήμουν καλός μαθητής γιατί οι απαντήσεις μου συμφωνούσαν με τις σωστές απαντήσεις των δασκάλων μου, στο σχολείο εκπαιδεύτηκα να δίνω τις σωστές απαντήσεις για να γίνω άριστος, αποδεκτός αυτό που έλεγε η γιαγιά μου.. φαίνεται το παιδί που θα προκόψει! Στο σχολείο έμαθα ότι υπάρχει μια άμεση γραμμική σύνδεση μεταξύ της ερώτησης και της σωστής απάντησης. Τελείωσα το σχολείο πιστεύοντας στην μια απάντηση, στην μια άποψη στην μια προοπτική. Μπήκα στο πανεπιστήμιο πιστεύοντας σε έναν κόσμο σωστού ή λάθους, άσπρου ή μαύρου, έξυπνου ή ανόητου. Σιγά σιγά άρχισα να καταλαβαίνω ότι αυτό δεν είναι ούτε ρεαλιστικό αλλά ούτε και επιστημονικά αποδεκτό. Τελικά, τίποτα δεν είναι απλό, τίποτα δεν είναι γραμμικό. Στην Φυσική δεν υπάρχουν πουθενά ευθείες, στο σύμπαν υπάρχουν μόνο κύματα που ταλαντώνονται επιτρέποντας την διόρθωση και την ισορροπία.

Δεκαετία του 80, θυμάμαι τον εαυτό μου πιτσιρίκι στους ώμους του μπαμπά μου να φωνάζει έξω οι βάσεις του θανάτου χωρίς φυσικά να ξέρω, ότι χρόνια μετά, οι βάσεις όχι μόνο θα παρέμεναν αλλά και θα αποτελούσαν για μένα συνώνυμο καθημερινότητας και καριέρας..

Βγαίνοντας στην ζωή μετά από χρόνια σπουδών μεταπτυχιακών κλπ, αποφάσισα να γίνω δάσκαλος διδάσκοντας εφήβους που εκείνη την στιγμή δυστυχώς δεν βρήκα διαθέσιμους για να τους  ρωτήσω αν η επιλογή μου, είναι συνδρομή ή απειλή στην εκπαίδευση τους. Στην πραγματικότητα αποφάσισα να τους διδάξω συνταγές επιτυχίας στο Πανεπιστήμιο φωνάζοντας για το σωστό και το λάθος, για το άσπρο και το μαύρο.

Κυρίες, κύριοι και αγαπητοί φίλοι μαθητές,

Ήρθαμε σήμερα εδώ για να συζητήσουμε για επαγγελματικό προσανατολισμό, ήρθαμε σήμερα εδώ για να μιλήσουμε για το μέλλον όπως αιώνες πριν οι Ινδιάνοι, βάζοντας αυτί στο χώμα, άκουγαν τα άλογα να έρχονται χωρίς να τα βλέπουν.

Ήθελα να τονίσω κάτι. Δεν είμαστε σήμερα εδώ για να μοιράσουμε μαγικά φίλτρα σε αμυνόμενους και ανυπότακτους Γαλάτες, δεν είμαστε σίγουρα εδώ για να παίξουμε το ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος, αλλά να συμμετάσχουμε νοητά, σε ένα survivor ζωής με την οπτική του ο καθένας από εμάς.

Αλλά θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω από το απλό ερώτημα αξίζει να σπουδάσει κάποιος;…

Μήπως τελικά όλα αυτά για τα όποια προσπαθούμε είναι μια ουτοπική πραγματικότητα, μήπως δε προσφέρει τίποτα ένα πτυχίο, παρά μόνο ένα φαντασιακό νιρβάνα που δεν αξίζει με την καμία να ζήσεις;; Μήπως μ’ ένα σκέτο απολυτήριο Λυκείου ο Zuckerberg, ο Jobs και τα άλλα παιδιά δεν οικονόμησαν τρελά φράγκα; Σάμπως, ο Σπύρος, της Όλγας της μοδίστρας, έπρεπε να σπουδάσει αρχιτέκτονας για να ανοίξει ιντερνέτ-καφέ; Ή η Νάνου, η κόρη του Μηνά του θυρωρού, νηπιαγωγός δεν είναι, και κάνει καριέρα στο νυχάκι; ΠΟΣΟ ΑΞΙΖΕΙ όλο αυτό να το ζήσεις και πόσο περισσότερο ηλίθιο να το προσπαθήσεις?

Μήπως τελικά η εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο αποτελεί μια ΠΥΡΡΕΙΟ ΝΙΚΗ των παιδιών, μήπως τελικά το value for money ενός πτυχίου είναι πολύ μεγάλο για να επενδύσει κανείς τον χρόνο και τα όνειρα του; ποιος τελικά είναι ο νόμος της νίκης;

Στο ερώτημα θα απαντήσω όχι μόνο με το μαμαδίστικο τσιτάτο της γενιάς μου «άνθρωπος αγράμματος ξύλο απελέκητο» αλλά και με αριθμούς..

Το μήνυμα της μεγάλης ύφεσης και της αναιμικής ανάκαμψης είναι ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η απόκτηση ενός ανωτέρου διπλώματος είναι πιο σημαντική από ποτέ. Το ποσοστό των θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ που απαιτούν τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκε από 31% το 1980, σε 57% το 2008 και σήμερα ανέρχεται σε 68% σύμφωνα με αναλυτές του κέντρου για την Εκπαίδευση και το Εργατικό Δυναμικό του Πανεπιστημίου της GEORGIA. Παράλληλα οι μέσες ετήσιες αποδοχές ενός πτυχιούχου επιπέδου Βachelor ήταν το 2016, 60.000 δολάρια ενώ αντίστοιχα οι αποδοχές ενός κατόχου Associate degree (2 ετής φοίτηση) 42.000 δολάρια. Από την άλλη πλευρά οι αμοιβές των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι 35.000 και αυτών που δεν είχαν απολυτήριο δε 25000 δολάρια.

Η εκπαίδευση δεν αποδίδει πάντα, ούτε αποτελεί πανάκεια και στανταράκι εξέλιξης και οικονομικής ευμάρειας. Όμως εξακολουθεί να προσφέρει ουσιαστικά αντισώματα επιβίωσης σε έναν καθόλου προβλέψιμο κόσμο με το καλύτερο value for money από οποιαδήποτε άλλη επένδυση.

NAI λοιπόν, σε ένα συναρπαστικό και αναγκαίο ταξίδι σπουδών και εκπαίδευσης, ΜΟΝΟ ΝΑΙ λοιπόν, σε ένα ταξίδι γνώσης, αλλά βεβαίως τα ταξίδια δεν είναι πάντα ευχάριστα, γιατί πολύ απλά ωραία διαδρομή σε μέρος που δεν θέλεις να πας δεν υπάρχει. Το 2015 μια έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η Ελλάδα έχει το μικρότερο ποσοστό φοιτητών ανάμεσα στις  χώρες της Ευρώπης που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο φοίτησης. ΓΙΑΤΙ ΑΡΑΓΕ;  Καθόλου δύσκολη απάντηση. Δύο οι βασικοί λόγοι.

Ο ΠΡΩΤΟΣ.. το ποσοστό των υποψηφίων που σπουδάζουν αυτό που επιθυμούν είναι πολύ χαμηλό με αποτέλεσμα πολλοί από τους  υποψήφιους αυτούς να προσέρχονται για πρώτη φορά σε εξεταστική μαθήματος δυο και τρία χρόνια μετά το ακαδημαϊκό εξάμηνο που το διδάχθηκαν.

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ.. το υφιστάμενο σύστημα επιλογής σπουδών δίνει την δυνατότητα πρόσβασης σε σχολές όπου ο υποψήφιος δεν έχει τις προαπαιτούμενες γνώσεις για να ανταποκριθεί στο πρόγραμμα σπουδών του τμήματος που επιλέγει. Για παράδειγμα και παρά τις τελευταίες σχετικές βελτιώσεις στα τμήματα μηχανικών του 4ου πεδίου που επιλέγονται από υποψήφιους, η Φυσική είναι σημαντικότατο μάθημα του προγράμματος σπουδών τους αλλά η επιλογή τους δεν προϋποθέτει την εξέταση της φυσικής στις Πανελλήνιες.

Από την άλλη υπάρχει και το παράδοξο υποψήφιος θετικού προσανατολισμού να αποκλείεται από την επιλογή των οικονομικών τμημάτων, παρά την δεδομένη ανταπόκριση του σε ευκολότερα προγράμματα σπουδών του 4ου πεδίου. Ωστόσο, τα ίδια τμήματα δέχονται μεταπτυχιακούς και θεωρητικών σπουδών με μηδενική πολλές φορές επαφή με Μαθηματικά, Οικονομικά και Πληροφορική.

Λίγα χρόνια πριν, περίπου 600 μαθητές φροντιστηρίων, αγόρια και κορίτσια (45-55%), από δημόσια και ιδιωτικά λύκεια, γενικά και τεχνολογικά, της Βόρειας Ελλάδας, ρωτήθηκαν για τα κριτήρια της πρώτης επιλογής τους στο μηχανογραφικό τους δελτίο. Ζητήθηκαν 3 λόγοι μέσα από προτεινόμενες απαντήσεις που τους δόθηκαν.

Οι λόγοι που επιλέχθηκαν ως κύριοι για την επιλογή σπουδών είναι κατά σειρά.

1. Για να έχω υψηλό εισόδημα.

2. Οι σπουδές αυτές οδηγούν σε υψηλές κοινωνικές θέσεις.

3. Οι σπουδές αυτές μου ανοίγουν άμεσους εργασιακούς ορίζοντες.

Ακολουθούν χαμηλότερα..

4. Για προσωπική καλλιέργεια και μόρφωση.

5. Για να συμβάλω στην βελτίωση της κοινωνίας και να βοηθάω συνανθρώπους μου.

6. Για να ακολουθήσω το επάγγελμα των γονέων μου.

7. Είχα από μικρός κλίση για τις σπουδές αυτές.

Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται από το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας αποκλειστικά σαν μέσο κοινωνικής και επαγγελματικής ανόδου και όχι μόρφωσης ή καλλιέργειας. Η ελληνική οικογένεια δεν είναι μορφωσιογενής αλλά πτυχιοθηρική. Εκείνο που μετρά είναι πόσο γρήγορα μετά την λήψη του πτυχίου μπορεί ο απόφοιτος να εργαστεί ή ακόμη καλύτερα να διοριστεί και αν η θέση που θα καταλάβει θα είναι μόνιμη.

Με την έννοια αυτή, στην Ελλάδα η επιλογή ενός επαγγέλματος και των σπουδών που οδηγούν σε αυτό είναι σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ωφελιμιστική και εργαλειακή απ’ ότι είναι στις κοινωνίες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι προέχει η διασφάλιση μιας οποιασδήποτε μόνιμης θέσης μέσω του συγκεκριμένου επαγγέλματος, ενώ η εσωτερική ταύτιση και το ενδιαφέρον για το αντικείμενο είναι δευτερεύοντα στοιχεία.

ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΗΜΕΡΑ;

Παρακολουθώντας τις εκρηκτικές αλλαγές στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή και πριν μπούμε σε σκέψεις επιλογής σπουδών προβλέποντας την αγορά του μέλλοντος, αξίζει να σταθούμε και να περιγράψουμε τον σύγχρονο  κόσμο που είναι σε πρωτόγνωρο γεωπολιτικό και κοινωνικοοικονομικό τραμπαλισμό.

Αρχικά η  μεταφορά παραγωγικών μονάδων της Δύσης στις χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, η στροφή στα φτηνά και πειθαρχημένα εργατικά χέρια των αναπτυσσόμενων οικονομιών του πλανήτη, το δημογραφικό πρόβλημα της Ευρώπης και η παγκόσμια κρίση χρέους, έφεραν μηδενική ανάπτυξη στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, ανεργία και την ενθάρρυνση ακραίων συμπεριφορών και φοβικών τάσεων όπως πρόσφατα εκδηλώθηκαν με το BREXIT που δυστυχώς έμελε να γίνει η αρχή του κακού.

Από την άλλη, η  αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και η  έλλειψη νερού θα εκτινάξει στο μέλλον την αξία των αγροτικών προϊόντων και της γεωργικής γης που μέχρι σήμερα ήταν  πάμφθηνα.

Με την  τεχνολογία να αναπτύσσεται ραγδαία και να αλλάζει τα δεδομένα δεν υπάρχει πια καμιά αμφιβολία πως το βιοτικό επίπεδο στη Δύση είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που ο πλανήτης μπορεί να αντέξει και να συντηρήσει πόσο μάλλον αν το αποκτήσουν κι οι λαοί των αναπτυσσόμενων οικονομιών.

Πρακτικά αυτό νομοτελειακά σημαίνει, πως το βιοτικό επίπεδο στη Δύση θα μειωθεί, και των αναπτυσσόμενων θα αυξηθεί κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει με την κρίση χρέους να είναι η κορυφή του παγόβουνου, που στο σύνολο του είναι ακόμη αθέατο. Και αν η κρίση χρέους είναι αντιμετωπίσιμη, η ανεπάρκεια όμως πρώτων υλών πιθανά όχι.

Στην ευρωπαϊκή τώρα γειτονιά μας γονιδιακά, οι νότιοι βλέπουν την ζωή σαν φάρσα και οι βόρειοι σαν μαθηματική εξίσωση που πρέπει να λύσουν για να αξιολογηθούν. Δεν είναι τυχαίο ότι φιλόσοφοι όπως ο Νίτσε ή ο Σοπενχάουερ γεννηθήκαν εκεί και είπαν τα όσα είπαν, όπως τα είπαν. Σε μια στιγμή που κι εμείς κι οι βόρειοι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο τον κίνδυνο τον έχει ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας.

Η χώρα μας που χρωστά πολλά σε πολλούς και απειλείται από περισσότερους, δεν έχει τα πλεονεκτήματα των αναπτυγμένων πέρα της εύκολης μέχρι τώρα χρηματοδότησης, αλλά ούτε τα πλεονεκτήματα των αναπτυσσόμενων οικονομιών που είναι τα φτηνά εργατικά χέρια και τα αυταρχικά καθεστώτα που επιβάλλουν εργασιακή πειθαρχία.

Από την άλλη, η έλλειψη προετοιμασίας, οργάνωσης, και κουλτούρας πειθαρχίας στις κοινές αποφάσεις μας κάνουν να βιώνουμε με τραγικότερο τρόπο το οτιδήποτε δύσκολο, που οι άλλοι βιώνουν και αντιμετωπίζουν ομαλότερα.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ολοένα και περισσότερο το κράτος θα επιδιώκει την αποεπένδυση του από τον δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το κράτος θα προσβλέπει όχι πια σε μορφωμένους φοιτητές αλλά σε καταρτισμένους καταναλωτές που θα του προσφέρουν έσοδα ανάπτυξη και δημογραφική ελπίδα.. Δεν είναι τυχαίο ότι φέτος έχουμε μείωση εισακτέων κατά 12%, δεν είναι τυχαίο ότι 15000 ακόμη νέοι θα μείνουν εκτός σπουδών, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ελάχιστη βάση εισαγωγής και συντελεστές βαρύτητας αναλαμβάνουν την ευθύνη του κοσκινίσματος για τους καλύτερους. Εδώ είναι το σημαντικό μήνυμα που θα πρέπει να αποκρυπτογραφήσουν οι νέοι και να επενδύσουν χρόνο και χρήμα σε σπουδές όχι “noname” αλλά “brandname” με διαχρονικότητα, αναγνωρισιμότητα και ανταποδοτικότητα. Είναι γνωστό σε όλους άλλωστε ότι τα επώνυμα προϊόντα φορούν σωσίβιο σε κάθε ναυάγιο ενώ τα αλλά πνίγονται.

ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ; ΠΟΤΕ!

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ ΑΝΗΣΥΧΟΣ; ΠΑΝΤΑ!!

Βρισκόμαστε σήμερα στο κατώφλι μιας 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία “εξαλείφει” τα όρια μεταξύ του φυσικού με τον ψηφιακό αλλά και βιολογικό κόσμο. Όχημα της επανάστασης αυτή τη φορά, το internet και η δια-συνδεσιμότητα.

Η συνεχής ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας είχε ως αποτέλεσμα, τα τελευταία χρόνια, τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων αλλά και την εξαφάνιση ορισμένων άλλων. Στα επόμενα λίγα χρόνια, τεχνολογικές εξελίξεις όπως τα μεγάλα δεδομένα, το υπολογιστικό νέφος, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη είναι βέβαιο ότι θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο και θα επιφέρουν μεγάλες αλλαγές στην οικονομία, στην απασχόληση και κατ’ επέκταση στην κοινωνία.. Ακούγεται συχνά ότι στο μέλλον τα ρομπότ θα αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολλές θέσεις εργασίας και είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε δει την τεχνολογία να αλλάζει ριζικά τον τρόπο που δουλεύουμε και που ζούμε. Οι μελλοντικές πρόοδοι στον τομέα της ρομποτικής θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη ρομπότ που θα παρέχουν υπηρεσίες συνεργατών και βοηθών, οικιακές υπηρεσίες, υπηρεσίες περίθαλψης, κατασκευαστικές υπηρεσίες, και πολλές άλλες. Οι ρομποτικές εφαρμογές θα μπορούν να μιμούνται τη συμπεριφορά ανθρώπων και ζώων και το διαδίκτυο των πραγμάτων και οι εφαρμογές της πανταχού παρούσας τεχνολογίας (always on technology) θα τους επιτρέπουν να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Μπορεί για λίγες ακόμη δεκαετίες οι άνθρωποι να έχουν το πάνω χέρι, αλλά είναι θέμα χρόνου οι έξυπνες μηχανές να κάνουν σχεδόν τα πάντα καλύτερα από εμάς. Ήδη από τώρα, που οι άνθρωποι συνεργάζονται με τους υπολογιστές, είναι ολοένα και πιο δύσκολο να βρουν δουλειά οι ανειδίκευτοι. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι με την άνοδο της ψηφιακής οικονομίας, η αγορά εργασίας αλλάζει με πολύ γρήγορο ρυθμό, όπως και οι δεξιότητες που απαιτείται να έχει ο σύγχρονος άνθρωπος.

Η χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας – αυτό είναι το «φαινόμενο αντικατάστασης» αλλά μπορεί να έχει και «συμπληρωματικό αποτέλεσμα» – τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η απώλεια θέσεων εργασίας θα αντισταθμιστεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημιουργία νέων θέσεων, είτε στην ίδια αλυσίδα αξίας, είτε σε άλλους κλάδους και τομείς της οικονομίας.

«Εν μέσω σφοδρής καταιγίδας και θαλασσοταραχής το καράβι πρέπει να επισκευάσει μηχανή και να αλλάξει προπέλα για να συνεχίσει το ταξίδι αξιόπλοο»

Ποιες είναι λοιπόν οι «δεξιότητες» που μπορούν να προσφέρουν υψηλή παθητική ασφάλεια σε έναν αγώνα ταχύτητας 5G;

Η δημιουργικότητα και η κοινωνική νοημοσύνη ειδικότερα είναι πιθανό να είναι ουσιαστικές δεξιότητες για τις περισσότερες νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργούνται έως το 2030-35. Επειδή αυτές οι δεξιότητες δίνουν στον άνθρωπο ένα σαφές πλεονέκτημα έναντι των μηχανών και του λογισμικού, προσφέρουν επίσης προστασία έναντι των εξελίξεων στον αυτοματισμό, καθιστώντας τις θέσεις εργασίας ως προστατευμένες από μελλοντικές εξελίξεις (future-proof).

Στο μέλλον, θα υπάρχει επίσης μεγαλύτερη ζήτηση για άτομα με άριστες μαθηματικές δεξιότητες και εμπειρία στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Οι προοπτικές εργασίας και η προστασία από τον αυτοματισμό θα είναι ακόμη καλύτερες για άτομα που μπορούν να συνδυάσουν μαθηματικές και τεχνολογικές δεξιότητες με τη δημιουργικότητα ή/και την κοινωνική νοημοσύνη.

Το μέλλον θα προσφέρει καλές προοπτικές απασχόλησης στους εργαζομένους με άριστες γνώσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, της υγείας και των επικοινωνιών. Αυτά τα «εξειδικευμένα επαγγέλματα» αναμένεται ότι θα απολαύσουν κάποιας προστασίας από τον αυτοματισμό.

Οι άνθρωποι έχουν ακόμα ένα πλεονέκτημα έναντι των μηχανών όχι μόνο για τη δημιουργικότητά τους και την κοινωνική τους νοημοσύνη, αλλά και επειδή μπορούν να επιδείξουν ευελιξία και προσαρμοστικότητα ανάλογα με τι κατάσταση με την οποία βρίσκονται αντιμέτωποι. Αυτές οι δεξιότητες είναι σημαντικές για επαγγέλματα που απαιτούν λιγότερα ή χαμηλότερα προσόντα, αλλά όπου απαιτούνται δεξιότητες χειροτεχνίας και ψυχοκινητικές δεξιότητες, όπως οι μάγειρες και ο κομμωτές.

Γενικότερα μιλώντας, επειδή τα πράγματα αλλάζουν πολύ γρήγορα, το χαρακτηριστικό που θα κάνει έναν υποψήφιο να έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά εργασίας, θα είναι η ικανότητα να μαθαίνει γρήγορα νέα πράγματα, αλλά και να ξε-μαθαίνει», καθώς πολλά από αυτά που γνωρίζει σήμερα θα πρέπει στο μέλλον να τα κάνει διαφορετικά. Οπότε οι άνθρωποι θα χρειάζονται πάνω απ’ όλα εκπαίδευση που θα τους προετοιμάζει για μια δια βίου εκπαίδευση και επανεκπαίδευση. Θα απαιτείται, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, να μάθουν πώς να μαθαίνουν.

Η κουλτούρα μάθησης θα πρέπει να καθιερωθεί. Δεδομένων των αλλαγών που επιφέρει η τεχνολογία, πλέον δίνεται έμφαση στην ικανότητα εντοπισμού πληροφορίας, στην κριτική σκέψη για το φιλτράρισμα των νέων δεδομένων και στη διάθεση για μάθηση.

Eίναι σαφές ότι στο μέλλον ο ανθρώπινος παράγοντας και η τεχνολογία θα συνυπάρχουν όλο και περισσότερο στους οργανισμούς και στις επιχειρήσεις δημιουργώντας την ανάγκη αρμονικής συνεργασίας. Οι μηχανές πάντα θα εκτελούν επαναλαμβανόμενες εργασίες ταχύτερα και με αλάνθαστο τρόπο, εντούτοις χαρακτηριστικά όπως κατανόηση συναισθημάτων, ερμηνεία της γλώσσας του σώματος, δημιουργικότητα, κοινωνική συμπεριφορά και διαπραγμάτευση είναι ικανότητες που δύσκολα θα αποκτηθούν από ρομπότ.

Στην πράξη λοιπόν, ο άνθρωπος θα πρέπει να επενδύσει στην ικανότητα του για προσαρμογή. Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον όπου η τεχνολογία, τα ρομπότ και η Τεχνητή Νοημοσύνη υιοθετούνται με εκθετικά αυξανόμενους ρυθμούς, έμφαση από τον άνθρωπο πρέπει να δοθεί στην προσαρμογή, στη συνεχή κατάρτιση και στον σχεδιασμό λύσεων σε ένα περιβάλλον που συνεχώς μεταβάλλεται.

Το πολυτιμότερο αγαθό στην ψηφιακή εποχή είναι η γνώση, η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο εφόδιο που θα βοηθήσει στην εξέλιξη του ατόμου σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων και στο επαγγελματικό. Ας μην ξεχνούμε ποτέ ότι η ουσία των σπουδών που είναι το θεμέλιο συνέχειας, στηρίζεται κυρίαρχα στον τρόπο που δουλεύουμε, που διεκδικούμε που επικοινωνούμε και αντιλαμβανόμαστε. Χωρίς να ξεχνάμε ότι ο δρόμος της επιτυχίας είναι και δύσκολος και μοναχικός, ένα είναι βέβαιο ότι η αγορά πληρώνει πάντα και καλά αυτό που δεν βρίσκει εύκολα.

Τελειώνοντας να πω ότι μετά από σχεδόν 30 χρόνια καριέρας στην συμβουλευτική καριέρας αισθάνομαι σαν τον σεισμολόγο που ξέρει τα ρήγματα, διαβάζει τα στατιστικά, παρακολουθεί την σεισμική ακολουθία, αλλά δεν μπορεί να κάνει ασφαλή πρόγνωση, ούτε για το μέγεθος, ούτε για τον χρόνο ενός μεγάλου σεισμού. Αδύναμος λοιπόν να προβλέψει, συμβουλεύει για την καλύτερη αντισεισμική θωράκιση κτιρίων και υποδομών, παραμένοντας ωστόσο ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ .